Sterren(wacht)

Inhoudsopgave

Sterrenwacht
Sterrenhemel
Vallende ster

De aanleiding voor de reis was de eclips, maar er stond meer astronomie op het programma, zoals uitgedrukt wordt door deze zonnewijzer in San Antonio.

Sterrenwacht

Voor dat programma ben ik naar het westen van Texas afgereisd. Daar staat een sterrenwacht, het McDonald Observatory, dat van de grootste telescopen van dit moment huisvest, een 10 meter telescoop.

Helaas kun je de telescoop niet goed zien. De foto hierboven is het enige dat nu zichtbaar was, en als de telescoop een halve slag gedraaid zou zijn, zou je nog minder zien. Los daarvan moet je goed kijken om de onderdelen van de telescoop te onderscheiden.

De driehoeken met metaalplaten vormen de koepel die nauwelijks groter is dan de telescoop. De twee dikke buizen links en rechts zijn van de ophanging van de telescoop (denk ik). De dunne buizen met gekruiste buizen ertussen vormen een open constructie van de eigenlijke telescoop. Vroeger was dat een gesloten buis (zie hieronder), tegenwoordig is het open om het gewicht zo laag mogelijk te houden. De buizen van de telescoop eindigen boven in een zwarte zeshoek waar je een deel van kunt zien - dat is de bovenkant van de telescoop.

In het midden daarvan zou je een tweede, kleinere spiegel verwachten die het licht terugkaatst naar de camera's/sensoren die achter de hoofdspiegel zitten. Deze telescoop werkt anders (volgens de technische beschrijving). In de zeshoek zit een soort slede met daarop de meetinstrumenten. De telescoop kan wel om zijn verticale as draaien, maar kan niet omhoog of omlaag gericht worden. Hierdoor kan de constructie van de telescoop een stuk lichter (dus goedkoper) worden, want er is vermoedelijk geen verschil meer tussen de "telescoopbuis" en de ophanging want de telescoopbuis hoeft niet te bewegen ten opzichte van de ophanging, hoeft alleen rond te kunnen draaien. Het omhoog/omlaag richten wordt gedaan door de meetinstrumenten langs de slede te bewegen.

De groene buizen vormen de ondersteuning van de spiegel die uit zeshoekige segmenten bestaat.

Je kunt de randen van de spiegel het beste zien in de foto van de hele telescoop door naar de vertekening van de "telescoopbuis" te kijken.

Onder de spiegel moet nog een mooi staaltje techniek zitten, dan nu helaas niet zichtbaar is. De spiegelsegmenten moeten individueel aangestuurd kunnen worden om te zorgen dat ze de goede vorm houden. Wat je ook niet kunt zien is dat de telescoop gemaakt is om spectra te maken en geen "gewone" foto's te maken. De grote spiegel wordt gebruikt om veel licht te vangen van een select aantal punten aan de hemel, en het licht van die punten wordt in spectrografen geanalyseerd. Die instrumenten zijn relatief licht en kunnen goed bovenin de telescoop gezet worden.

Er staat ook nog een kleinere, oude, 2.5m telescoop. Deze mag je wel van dichtbij bekijken. Maar ja, erg oud, dit lijkt sterk op de (kleinere) telescoop die ik 35 jaar geleden in Chili bediende en die toen al niet meer modern was.

De mechaniek om de spiegel in vorm te houden is hier wel zichtbaar, maar dit is statisch (passief) en veel minder geavanceerd dan op de 10m telescoop.

Wat onmiddellijk de aandacht trok was een modernere toevoeging aan de telescoop.

Dit blijkt (de bediening van) een spectograaf te zijn. Ze gebruiken dit blijkbaar als aanvulling/voorstudie voor het werk met de 10m telescoop.

In het dal staat nog een radiotelescoop als onderdeel van het Geodetic Observatory, die gebruikt gaat worden om de exacte vorm van de aarde te meten.

Sterrenhemel

De sterrenwacht (eigenlijk het museum dat voor de sterrenwacht de toeristische toegang verzorgt) organiseerde 's avonds ook een star party. Het was uitverkocht, maar met meer dan honderd bezoekers en een viertal kleinere telescopen was dit niets voor mij. Ik heb een eigen star party georganiseerd in de buurt van mijn motel, waar het ook erg donker was. Ook geprobeerd wat foto's te maken. Dat werkt in het digitale tijdperk anders dan in het analoge, maar aangezien ik meestal verkeer in een gebied waar je hooguit tien sterren kunt zien, heb ik weinig gelegenheid om daar ervaring mee op te doen.

Eerst maar eens met de camera vast op het statief verschillende lenzen geprobeerd en zo lang mogelijk belicht zonder dat de beweging van de hemel (aarde) opvalt. Dat levert ook al mooie plaatjes op.

10mm lens, 30s belicht bij ISO 6400, bij de nabewerking voor maximaal bereik in lichtwaarden gekozen (auto-levels). Daarna ook nog geprobeerd wat kortere belichtingstijden (10s voor 10mm, 1s voor 400mm) toe te passen, meerdere opnamen te maken en die te stacken, op elkaar te leggen om de ruis te verminderen. Achteraf gemerkt dat het veel beter had gekund als ik van tevoren had geweten hoe dat stacken precies werkte - jaren geleden eens naar gekeken, maar de software is inmiddels veel eenvoudiger te gebruiken. Ik zou dan ook veel meer opnamen gemaakt hebben. Maar: ook met een beperkte set opnamen blijkt het voor een telelens al een beter resultaat te geven dan een enkele, langer durende opname, zoals deze van de Orionnevel:

Vallende ster

Geen ster natuurlijk, maar een meteoor. Toevallig was er ooit een ingeslagen op een plek waar ik langs zou rijden. Moeilijk te zien want veel te lang geleden, maar toch gaan kijken, het was toch tijd om even de auto uit te gaan.

Met moeite kun je een kuil in het landschap ontwaren, die oorspronkelijk veel dieper is geweest. Het kleine museum erbij is misschien interessanter dan de krater zelf.